Czapka

Już na samym początku natrafiamy na pierwszy motyw tematyczny - motyw warstw, czyli struktury piętrowego tortu. Jest jesień 1828 roku. Karol ma trzynaście lat i  pierwszego dnia w szkole cały czas trzyma podczas lekcji czapkę na kolanach.

"Skomplikowane to było nakrycie głowy, coś niby czapka futrzana, rogatywka, okrągły kapelusz i czepek bawełniany jednocześnie; słowem, jedna z tych ubogich rzeczy, których niema brzydota wielką ma siłę wyrazu, jak twarz głupca. Jajowata, wydęta przez fiszbiny zaczynała się trzema równoległymi wałeczkami; potem, przedzielone czerwonym pasem, biegły na przemian raby aksamitu i zajęczej skórki, a wreszcie następował rodzaj woreczka zakończonego kartonowym wielobokiem zdobnym w skomplikowany deseń z sutaszu. Stamtąd, na długim a zbyt cienkim sznureczku, zwisał złoty chwaścik. Była nowa, daszek jej błyszczał. 

- Wstań - powiedział profesor. Wstał, czapka spadła. Klasa wybuchła śmiechem. Schylił się, by ją podnieść. Sąsiad strącił ją łokciem, nowy podniósł ją raz jeszcze.
- Zostaw ten hełm! - powiedział profesor, który był człowiekiem dowcipnym.
Uczniowie znów ryknęli śmiechem, a biedny chłopiec tak się stropił, że już sam nie wiedział, czy ma czapkę trzymać w ręku, czy zostawić na ziemi, czy włożyć na głowę. Wreszcie usiadł kładąc ją sobie na kolanach".[1]

W tym i w trzech dalszych przytoczonych tu przykładach obraz tworzony jest warstwa po warstwie, piętro po pietrze, pokój po pokoju, trumna po trumnie. Czapka jest żałosnym i niegustownym horrendum: symbolizuje całe przyszłe życie biednego Karola - równie żałosne i pozbawione smaku. [2]

______________________________________________

[1] Gustaw Flaubert "Pani Bovary"
[2] Vladimir Nabokov "Wykłady o literaturze"